Trudności z koniem w terenie. Co zrobić gdy koń … (część II)

Zapraszam do przeczytania części II styczniowego wpisu Marzeny Niewęgłowskiej (gościnnie na blogu) Koń płoszący się w terenie. Jak przygotować konia do pracy w terenie? (część I)

“Trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie “Co zrobić, gdy koń…”, mając znikome informacje typu: na ujeżdżalni jest ok, a w terenie mój koń bryka i pędzi, jest nie do opanowania itp. Żebym mogła odpowiedzieć na to pytanie i temu podobne, musiałabym lepiej poznać zarówno konia, jak i jego jeźdźca, (właściciela), poszukać problemu, żeby trafniej określić przyczynę i znaleźć trafniejsze wskazówki i w konsekwencji rozwiązać problem. Jedno jest pewne KOŃ ROBI TO CO ROBI, BO MA  POWÓD. A powodów może być mnóstwo. Tak samo nie ma złotego środka typu ZRÓB TO I TO i będzie super.

Przede wszystkim trzeba znaleźć i wyeliminować przyczynę. Najpierw zaczęłabym od konia, bo to przecież żywe stworzenie i tak jak każda istota, odczuwa ból, może być chory, może źle się czuć, może mieć lepszy bądź gorszy dzień, może być smutny, osowiały bądź radosny, szczęśliwy. Na początku sprawdziłabym stan zdrowia, pleców, kopyt. Sprawdziłabym w ruchu, we wszystkich chodach, na obie strony luzem i pod jeźdźcem. Warto korzystać z usług końskiego fizjoterapeuty, który jest w stanie zniwelować różne napięcia w ciele konia. Podpowie też jakie ćwiczenia warto wprowadzić, które usprawnią zwierzaka, wskaże na co zwrócić szczególną uwagę. Dobry kowal jest na wagę złota. Nie darmo się mówi, że bez kopyt nie ma konia. Sprawdziłabym sprzęt, zarówno siodło (stan techniczny i dopasowanie), ogłowie, popręg, stan czapraka.

Następnie jeździec: spójrzmy prawdzie w oczy i zastanówmy się, czy sami nie projektujemy sobie w głowie scenariuszy tego co się może w terenie wydarzyć? Nasz strach przenosi się na zwierzę i efektem może być taka właśnie reakcja. Kolejna sprawa to dosiad – temat dość drażliwy dla jeźdźców, bo przecież jeśli jeździ się konno x lat to wszystko jest super! Niestety często popadamy w rutynę i ten nasz kiedyś super dosiad, dziś może być trochę krzywy, pochylony itp. Sami tego nie widzimy, ale trener czy instruktor zauważy. Przydałoby się od czasu do czasu dokonać korekty. Nie jest to żadna obelga, by wziąć kilka lekcji dosiadowych od czasu do czasu. Sami instruktorzy, czy trenerzy, właśnie by nie popaść w rutynę, tak robią! Ciągle się gdzieś doszkalają w dosiadzie i pracują nad swoimi krzywiznami. Warto też, oprócz jazd, popracować z koniem z ziemi, by podtrzymać czy wzmocnić relacje, wyostrzyć naszą uważność na to co koń nam stara się przekazać, na jego reakcje w różnych sytuacjach i reagować na nie, sprawdzić timing.

Przed wyjazdem w teren, trzeba konia przygotować bez względu na to, czy ma on lat 4 czy 14 lat. Tak jak pisałam w części I relacje i habituacja są podstawą, by nasz koń stał się bombo-odporny, bezpieczny. Tak więc trzeba ćwiczyć, pracować nad tym. Jeśli nie mamy wystarczającej wiedzy, pomysłu czy odwagi, jak to zrobić, zwróćmy się o pomoc. Są trenerzy, którzy mogą pomóc przyjeżdżając indywidualnie i pracując z naszą parą. Można też wybrać się z koniem, lub choćby jako słuchacz, na którąś z klinik organizowanych przez różne stajnie w Polsce. Na przykład do Polski przyjeżdża Joe Turner, Rocky Mountain Horseman z USA i prowadzi kliniki w różnych stajniach pt. ,,Koń Bomboodporny”. Można pojechać z koniem na obóz dla dorosłych np. na ,,Zaczarowane Wzgórze”, gdzie zajmiemy się parą koń-jeździec indywidualnie (wg potrzeb). Często rozwiązujemy tam problemy jeźdźców z końmi i problemy koni z jeźdźcami. Można dać konia w trening zaufanemu trenerowi z określeniem czego oczekujemy – ważne by i nas nauczył jak prowadzić konia. 

Koń może ponosić w terenie też z powodu braku równowagi, którą my sami będąc na grzbiecie możemy zwierzęciu dodatkowo zaburzać. Wtedy oprócz poprawy naszego dosiadu i równowagi, początkowe galopy w terenie robimy pod górę.

Jeśli koń jest wystany, to przed takim wyjazdem w teren warto zrobić koniowi ,,mocniejszy trening” na ujeżdżalni, potem coraz lżejsze treningi przed terenem, aż dojdziemy do bezpośredniego wyjazdu w teren. Koń w terenie podczas galopu ma możliwość rozciągnięcia mięśni i rozluźnienia się, dlatego też stara się zrobić to poprzez wyciągnięty galop, czasem przez bryknięcie, co też wbrew pozorom przynosi koniowi rozluźnienie i ulgę jego mięśniom. Ja osobiście korzystam ze swojego doświadczenia, intuicji i timingu i gdy czuję, że koń zaczyna się nakręcać to niezależnie od tego co robi zastęp, robię z koniem ciasne wolty, wręcz okręcam go w kółko, w jedną i w drugą stronę, i jak się wyciszy to dokłusowuję SPOKOJNIE do reszty. Jeśli w trakcie kłusa znowu koń mi się napina, to znowu robię ciasne wolty i tak do skutku, aż osiągnę efekt:  gdy ja zwolnię, a grupa odjedzie, koń dalej jest spokojny i zrelaksowany… Warunkiem jednak są zbudowane mocne relacje. Można też w razie ,,W” zejść z konia i prowadzić go w ręku, ale musimy wiedzieć, że najbezpieczniejsi jesteśmy na końskim grzbiecie. Koń wystraszony, zdenerwowany może być nieprzewidywalny, a przez to z ziemi niebezpieczny i gdy zsiądziemy z niego w obliczu strachu może próbować się wyrywać, stawać dęba, wierzgać itp. Więc apeluje o rozsądek i przemyślenie/ przeanalizowanie tego co ważne, dobre i bezpieczne dla nas i dla naszego podopiecznego. Jazda konna ma być przyjemnością, zarówno dla jeźdźca jak i dla konia, a nie walką o przetrwanie, czy siłowaniem się kto mocniejszy

Marzena Niewęgłowska

Koń płoszący się w terenie. Jak przygotować konia do pracy w terenie? (część I)

Do napisania tego postu zaprosiłam Marzenę Niewęgłowską. Marzena jest, według mnie, niekwestionowaną specjalistką w przygotowywaniu koni do pracy w terenie (i nie tylko 🙂 Od wielu lat pracuje na Zaczarowanym Wzgórzu (okolice Krakowa – Czasław), gdzie prawie wszystkie konie chodzą w teren, a jest ich tam około 50… 25 koni sama prowadziła, uczyła od samego początku. Oznacza to ogrom doświadczenia i pracy.

Zapraszam!

“Zapewne ilu trenerów tyle sposobów na płochliwego konia. Opiszę mój sposób, który sprawdził mi się na wielu różnych koniach, zarówno tych niskoenergetycznych miśkach jak i na wysoko reaktywnych torpedach.

ZASADĄ nr 1!!! zawsze jest zbudowanie relacji z koniem, których bazą jest obopólne zaufanie, szacunek i nastawienie na współpracę. Jest to najtrudniejsza praca, bo głównie nad naszymi własnymi emocjami, cierpliwością i konsekwencją. Musimy pamiętać, że łagodność i cierpliwość to nie bezradność!!!. Natomiast stanowczość i konsekwencja to nie brutalność!!! Celowo nie piszę tu o DOMINACJI, bo tak naprawdę, mniej czy bardziej świadomie, dominujemy konie często (żeby nie powiedzieć, że ciągle) choćby tylko przez podnoszenie nóg do czyszczenia, przestawianie zwierzaka, nadawanie mu kierunku czy tempa chodu.

Zaufanie obustronne czyli jakie?? Jeśli koń jest w naszej obecności spokojny, rozluźniony, ciekawski, pozwala się dotykać bez odruchu uchylania się, czy otrzepywania, to możemy uznać że jest to zwierzak ufny w stosunku do człowieka – do nas. A my?? Jeśli odczuwamy strach, czy obawę (jeśli chodzi zarówno o konia jako o wielkie zwierzę jak i o sytuację, która może się wydarzyć) – to koń to oczywiście wyczuje i też zacznie się obawiać, denerwować, szukać strachów więc i my będziemy się jeszcze bardziej bać – błędne koło będzie się napędzać.

Bardzo często jest tak, że mamy obopólne zaufanie, ale szacunku brak. Koń szpera nam po kieszeniach, popycha, potrąca, czasem postraszy zębami, czy kopytem. Traktuje nas jak osobnika podrzędnej kategorii. Jeśli stanowczo, cierpliwie i konsekwentnie pokażemy koniowi swoją energią, mową ciała, gestem, że nam się to nie podoba – uzyskamy szacunek konia, a to jest kolejny krok do bezpiecznej relacji.

Aby rozwijać i umacniać te relacje czas na ZASADĘ nr 2!!!  A jest to praca z ziemi. Skupianie konia na ćwiczeniach to podstawa. Każde ćwiczenie próbujemy zrobić 2-3 razy na każdą stronę. Jeśli nie wychodzi to znaczy, że koń nie rozumie o co nam chodzi, lub że ćwiczenie jest zbyt trudne dla zwierzęcia (koń nie jest jeszcze mentalnie i/lub fizycznie wystarczająco gotowy). Zmniejszamy więc poziom trudności. Na przykład: chcemy przejść z koniem slalom składający się z 5 pachołków ustawionych co 3m. Koń się nie mieści, potrąca pachołki, omija je. Zmniejszmy stopień trudności, ustawmy zatem 3 pachołki co 5m. Gdy przejdziemy tę przeszkodę bezbłędnie w obu kierunkach, dodajmy czwarty pachołek i zmniejszmy odległości o 1m. Gdy i to ćwiczenie nie sprawi trudności to dodajmy kolejny, pięty pachołek, a odległości zmniejszmy o 0,5m. Po poprawnym pokonaniu i tego ustawienia, znowu zmniejszmy odległości o kolejne 0,5m, czyli będziemy mieli 5 pachołków ustawionych co 3m. W ten sposób osiągniemy cel pierwotny bez frustracji zarówno konia jak i naszej. Pamiętajmy aby konia CHWALIĆ!!! Choćby za próbę pokonania danej przeszkody.

Co dzięki temu uzyskamy?? Ano to, że koń będzie się upewniał w tym, że przy nas jest bezpiecznie, łatwiej pokonywać wymagające ćwiczenia, że pozwalamy mu być koniem niedoskonałym i prowadzimy go do doskonałości.

Ćwiczenia wspomagające uważność na nas to np. praca na kołach (nie chodzi o ganianie konia w kółko wokół nas), drągach, cavaletti. Wzmacniają one  dobre relacje, bo przez nie pilnujemy też dystansu naciskając w razie potrzeby na szyję w okolicy 4-5 kręgu lub na łopatkę. Ćwiczeń tego rodzaju jest mnóstwo – inspiracje można zaczerpnąć  choćby z  Dual-Aktivierung Polska proponowane przez Paulinę Ferdek lub  W poszukiwaniu harmonii i równowagi  promowane przez Elę Prykę. Jest to doskonała praca zarówno nad ciałem jak i umysłem konia.

Kolejna ZASADA nr 3!!! to jest odczulanie na różne bodźce, o czym więcej napisałam w artykule HABITUACJA « Na koń (hejnakon.pl). Dzięki habituacji konie obdarzają nas większym zaufaniem, nabierają pewności siebie, stają się bardziej opanowane, odważniejsze, mniej płochliwe w zetknięciu z nieznanym.

Następnym krokiem są spacery z koniem w ręku poza rejon stajni np. do lasu (jeśli takowy mamy gdzieś w pobliżu). Oczywiście nie są to spacery polegające na prowadzeniu konia i tyle… Prowadzimy robiąc przy okazji różne ćwiczenia, aby zająć konia, skupiać go na sobie, by oczekiwał co dalej… Mogą to być np. ustępowania, przestawiania konia z jednej strony na drugą, ósemki przed nami ( cały czas w stępie), zatrzymania, cofnięcia, ruszanie kłusem i zatrzymania, przechodzenie przez skarpy, rowy, chodzenie pomiędzy drzewami, przechodzenie przez strumyki, obok pojazdów (zarówno stojących jak i jadących), a w międzyczasie krótkie popasy jako nagroda. To wszystko dodaje koniowi pewności siebie, wzmacnia nasze obopólne zaufanie, uczy konia skupiać się na zadaniach.

Nadszedł czas na kolejny krok, czyli wyjazd w teren. Najlepiej i najbezpieczniej (nigdy nie promuje samotnych wyjazdów w teren) jest pojechać w teren w towarzystwie innego konia, jednak staramy się być parą prowadzącą. Gdy tak się dzieje musimy pamiętać, by konia chwalić za to że prowadzi, że przeszedł samodzielnie przez jakąś przeszkodę. A chwalimy głaszcząc po kłębie i okolicy łopatki oraz głosem. Mogą zdarzyć się sytuacje, że będzie coś strasznego, np. powalone drzewo z korzeniami, czy strumyk i nasz wierzchowiec będzie się boczył, cofał, prychał. Jeśli nasze, łagodne perswazje nie pomogą pokonać strachu przed straszydłem, to koń towarzyszący ma wtedy za zadanie przejść i przeprowadzić nas przez to miejsce, po czym wychodzimy na prowadzenie i jedziemy dalej. Na pierwszej przejażdżce raczej poruszamy się po terenie znanym koniowi ze spacerów w ręku i staramy się, by czas spędzony poza stajnią trwał nie dłużej jak ok 1godzinę , na kolejnych przejażdżkach powiększamy teren i czas. Pamiętajmy jednak, by nie nakręcać się przed jazdą w stylu ,,a co będzie jeśli…” Bądźmy tak jak koń TU I TERAZ, cieszmy się, miejmy FUN z bycia z koniem, dbajmy o to, by i koń miał FUN z bycia z nami. Wrażenia i przeżycia wówczas są nie do przecenienia :)”

Marzena Niewęgłowska

część II – rozwinięcie tematu (część II). Co gdy koń panikuje? Płoszy się dalej w terenie? Trudności z koniem w terenie. Co zrobić gdy koń … (część II)

A więcej o samej habituacji, pracy z ziemi, emocjach jeźdźca, psychice koni przeczytacie w mojej książce “Jazda konna? Naturalnie! Co ten koń sobie myśli? ( O książce)

Ela Gródek

Marzena Niewęgłowska we własnej osobie 🙂

Jeszcze kilka zdań o Marzenie: Marzena pracowała wiele lat przy zajeżdżaniu dzikich koni, prowadziła własny Ośrodek Jeździecki, Wygrała I Ogólnopolskie Zawody w Jeździe Bez Ogłowia o Puchar Bałtyku w konkurencji trail (przygotowywała się tylko 2 miesiące!!), szkoli konie metodami naturalnymi (do pracy bez wędzidła, na cordeo!), zajeżdża konie, trenuje jeźdźców, przygotowuje do zawodów na cordeo (i to z sukcesami!) 🙂

Mateusz Draus i trenerka Marzena po wygranych zawodach w jeździe bez ogłowia.